Diagnoza
Diagnoza funkcjonalna
Nauczyciele w przedszkolu zobowiązani są do oceny poziomu rozwoju dziecka, diagnoza wpisana jest w zawód nauczyciela. Mają oni obowiązek obserwowania, a następnie poddawania analizie i interpretacji funkcjonowanie każdego swojego podopiecznego - jest to diagnoza funkcjonalna.
Do czego służy diagnoza funkcjonalna:
- umożliwia wszechstronne poznanie dziecka
- daje odpowiedź na jakim poziomie rozwoju w poszczególnych sferach znajduje się dziecko
- jakie są jego mocne i słabe strony
- określa deficyty i potencjał rozwojowy w poszczególnych sferach
- informuje o brakach w wiadomościach i umiejętnościach, zaniedbaniach
- podpowiada jak można wykorzystać codzienne sytuacje dla wspomagania rozwoju dziecka
- jest bazą do poszukiwania przyczyn trudności (przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym, przedszkolnym, w samym dziecku)
- pomaga zrozumieć motywy zachowania dziecka ( określa jego właściwości psychiczne, potrzeby i przeżycia)
- wskazuje zakres pomocy koniecznej dla dziecka, by funkcjonowało na swoim najwyższym poziomie
W diagnozie funkcjonalnej nauczyciel nie tylko określa aktualny poziom rozwoju, ale także próbuje ustalić przyczyny i zależność między rozwojem i zachowaniem dziecka a czynnikami, które na to wpływają. Dlatego ważna jest współpraca z rodzicami. Gdy nauczyciel przeprowadza wywiad z rodzicem i pyta np. czy dziecko ma pełną rodzinę, ile osób mieszka w domu, kto najczęściej pełni opiekę i ma największy wpływ na wychowanie, jak dziecko spędza wolny czas, jakie występują problemy zdrowotne, itp. to nie kieruje się swoją ciekawością, ale próbuje ustalić przyczynę trudności i pomóc dziecku. Naszym, nauczycieli - zadaniem jest najbardziej efektywna pomoc dziecku a nie uprzykrzanie życia rodzicom, gdy prosimy o zgłoszenie się do poradni na dodatkowe badania.
Informując rodziców o zdiagnozowanych trudnościach mamy na celu przede wszystkim dobro dziecka, aby pomoc zorganizowana w domu i w przedszkolu zapobiegała pogłębianiu się trudności i niekorzystnym zmianom w zachowaniu przedszkolaka (np. niechęć do uczęszczania do przedszkola), wyrównywała szanse edukacyjne i umożliwiała osiągnięcie sukcesu na miarę możliwości dziecka.
Jakie sfery rozwojowe obejmuje diagnoza funkcjonalna:
- motoryka duża ( sprawność ruchowa), tzn.: sprawność narządu ruchu, umiejętność chodzenia, biegania, podskakiwania, utrzymywania równowagi ale także np. umiejętność samodzielnego ubierania i rozbierania się
- motoryka mała (sprawność manualna i grafomotoryczna), tzn.; sprawność rąk, umiejętność trzymania kredki, koordynacja ruchów ręki pod kontrolą wzroku, sprawność graficzna
- percepcja wzrokowa, tzn.: koncentracja wzroku na przedmiocie, wyodrębnianie przedmiotów na obrazkach, wyszukiwanie różnic i podobieństw, pamięć wzrokowa
- orientacja przestrzenna, tzn. rozumienie określeń dotyczących położenia przedmiotów w przestrzeni, określanie kierunków, rozróżnianie prawej i lewej strony, orientacja na kartce papieru
- percepcja słuchowa, tzn.: rozróżnianie dźwięków w otoczeniu i w mowie, pamięć słuchowa, analiza i synteza słuchowa wyrazów (dzielenia na sylaby i głoski)
- mowa, tzn.: budowa i sprawność aparatu artykulacyjnego (ocena logopedy), rozumienie mowy, zasób słownika, konstruowanie zdań, umiejętność opowiadania
- myślenie, tzn.: liczenia, klasyfikowanie, odejmowanie i dodawanie na konkretach
- sfera emocjonalno-społeczna, tzn.: kontrolowanie potrzeb fizjologicznych, umiejętności samoobsługowe, komunikowanie się z otoczeniem, obdarzanie uwagą, funkcjonowanie zadaniowe, przestrzeganie zasad i umów, wyrażanie i kontrola emocji, kontakty z rówieśnikami
Umiejętności w sferach rozwojowych diagnozowane są na poziomie zgodnym z wiekiem rozwojowym, tzn. że od trzylatka nie wymagamy umiejętności charakterystycznych dla wieku pięciolatka (nie są to trudności rozwojowe). Ale gdy pięciolatek funkcjonuje na poziomie właściwym dla młodszego wieku, możemy mówić o trudnościach oraz deficytach w wiadomościach i umiejętnościach. O tym co powinien umieć trzylatek, czterolatek, pięciolatek mówią nam profile rozwojowe.
Postępowanie diagnostyczne w naszym przedszkolu
1. Obserwacja dzieci podczas dni adaptacyjnych organizowanych na terenie przedszkola (w sali i w ogrodzie).
2. Rozmowy z rodzicami, najczęściej już podczas pierwszego spotkania w czasie dni adaptacyjnych oraz pierwszego zebrania rodziców nowoprzyjętych dzieci.
3. Analiza dostępnej dokumentacji dostarczonej przez rodziców (informacje o dziecku - dokument wypełniany na początku edukacji przedszkolnej, diagnozy lekarskie, orzeczenia, opinie).
4. Obserwacje i analiza funkcjonowania dziecka w sytuacjach naturalnych: podczas posiłków, w trakcie wykonywania czynności samoobsługowych, zabawy, relacji z innymi dziećmi, interakcji z rodzicami, w czasie wycieczek.
5. Obserwacja i analiza funkcjonowania dziecka w sytuacjach zaaranżowanych: podczas zajęć dydaktycznych, przedstawień.
6. Wykonanie wybranych prób diagnostycznych ( z wykorzystaniem gotowych lub własnych zadań diagnostycznych).
7. Interpretacja wyników, określenie mocnych i słabych stron, wyjaśnienie zależności między trudnościami a np. sytuacją domową, przedszkolną.
8. Poinformowanie rodziców o wynikach diagnozy, zaangażowanie rodziców w pracę z dzieckiem.
9. Zaplanowanie działań naprawczych w przedszkolu.
10. Ocena efektywności podejmowanych działań - ponowna diagnoza.
Edukacja przedszkolna zakończona jest diagnozą gotowości szkolnej, przeprowadzaną przez nauczycieli w ostatnim roku uczęszczania dziecka do przedszkola.
Przygotowała Małgorzata Brzostowska
na podstawie własnych doświadczeń i książki K. Skarbek, I. Wrońskiej "Diagnoza i wspomaganie rozwoju psychoruchowego dziecka w wieku przedszkolnym"